Chúng ta thường đi tìm một cái gì bên ngoài để mang
lại cho mình hạnh phúc như vật chất, nhà cửa, xe hơi,
máy móc, tiện nghi, … hoặc tình cảm gia đình, thân
quyến, bạn bè, người yêu, … hoặc danh vọng, địa vị,
lý tưởng.
Ta khát khao tìm kiếm vì tưởng mình nghèo nàn, thiếu
thốn, tâm luôn phóng ra ngoài chạy theo trần cảnh.
Trong kinh Pháp Hoa kể thí dụ đứa cùng tử suốt đời
đi ăn xin vì không biết trong túi mình có viên ngọc
quý, đến khi được người bạn nhắc tỉnh ngộ lấy ngọc
ra xài liền hết đói khổ.
Bài quán chiếu dưới đây nhắc bạn nhớ lại những viên
ngọc quý mà bạn đã có, chỉ cần lấy ra dùng là sẽ có
hạnh phúc.
Sau đây là 7 điều quán chiếu hạnh phúc:
1/ Ta đang còn sống
2/ Ta có sức khỏe
3/ Ta có đủ sáu căn
4/ Ta có tự do
5/ Ta có tiện nghi vật chất
6/ Ta có tình thương
7/ Ta có sự hiểu biết
1/ Ta đang còn sống
Trên đời này quý nhất là sự sống. Tất cả sinh vật từ
côn trùng, sâu bọ, thú vật cho đến con người, loài
nào cũng tham sống sợ chết. Giả sử bây giờ phải lựa
chọn giữa trúng số độc đắc mà chết và sạt nghiệp mà
sống thì bạn sẽ lựa cái nào ? Ở đời ai cũng lo đi
tìm tiền của, nhưng thật ra tiền của chỉ để bảo đảm
sự sống an toàn, tiện nghi. Có nhiều người giàu sang
sẵn sàng chi hết tiền của để cứu lấy mạng sống. Như
thế đủ thấy sự sống quý hơn tiền bạc, quý hơn gấp
trăm ngàn, triệu ngàn lần. Ngay cả một tỷ đô la cũng
không mua nổi mạng sống khi bị bệnh ung thư hay sida
(aids). Vậy mà sáng nay mở mắt thức dậy còn sống,
bạn có thấy mình hạnh phúc không ?
Mỗi khi cảm thấy khổ đau, chán nản hay tuyệt vọng
thì hãy nhớ lại ta đang còn sống đây. Còn sống thì
còn tất cả.
2/ Ta có sức khỏe
Sự sống quý nhất trên đời, sức khỏe quý nhất trong
sự sống. Có sức khỏe không có nghĩa là phải khỏe như
lực sĩ thế vận hội mà chỉ cần không đau nhức, bệnh
hoạn, không có bệnh trầm kha, nan y, v.v… Ở đời mấy
ai tránh khỏi bệnh tật, không bệnh này thì bệnh nọ.
Bệnh nặng như ung thư hay sida phải có thuốc giảm
đau như morphine mới chịu nổi, nếu không thì đau đớn
rên siết như bị hành hình ở địa ngục, bệnh nhẹ như
cảm cúm, sổ mũi, nhức đầu cũng làm cho ta mệt mỏi,
khó thở, đau nhức. Mỗi khi khỏe mạnh, không bệnh
hoạn thì ta hãy mừng rỡ ý thức đó là một hạnh phúc.
Có nhiều tiền mà bệnh hoạn liên miên, ăn không được,
ngủ không yên, hết nằm nhà thương này đến nhà thương
nọ, có tiền như vậy đâu có sướng !
Mỗi khi cảm thấy khổ đau, chán nản hay tuyệt vọng
thì hãy nhớ lại ta đang còn sức khỏe đây. Còn sức
khỏe thì còn làm được tất cả.
3/ Ta có đủ sáu căn (mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, ý)
Có nguời đầy đủ sức khỏe nhưng lại bị mù, điếc, hoặc
câm, què, tàn tật, v.v… Những người này dù có tiền,
có sức cũng đâu sung sướng gì ! Bạn có thể tưởng
tượng nếu bây giờ bị mù thì bạn sẽ ra sao ? Chỉ cần
nhắm mắt lại trong năm, mười phút đi tới đi lui
trong nhà mình xem. Bạn có hiểu được nỗi khổ của
người mù không ? Vậy mà bạn đang còn đôi mắt sáng
thấy được trời xanh, mây trắng, tai nghe được chim
hót, nhạc hay, mũi ngửi được mùi cơm thơm, miệng nói
năng được với người thương, thân không què quặt, tâm
không điên loạn. Như vậy còn đòi hỏi gì hơn ? Chỉ
cần mất đi một căn thôi đời bạn sẽ mất đi rất nhiều
ý nghĩa.
Dù ở trong cảnh khổ nào đi nữa, nhớ lại mình còn
nguyên vẹn sáu căn cũng đủ an ủi và xóa tan đi mọi
niềm đau.
4/ Ta có tự do
Tự do ở đây là không bị tù đày chứ không có nghĩa
chính trị hay tôn giáo. Bởi vì theo giáo lý, tất cả
chúng ta đều là tù nhân của ba cõi sáu đường. Chỉ
khi nào thoát khỏi sinh tử luân hồi mới thực sự là
tự do.
Hiện tại bạn có đang ở tù không ? Có đang bị trói
buộc, xiềng xích không ? Có ai cấm bạn đi đứng nói
năng, ăn uống không ? Có ai đánh đập theo dõi kiểm
soát bạn không ? Bạn có biết đời sống trong tù ra
sao không ? Dù đó là tù ở Pháp, ở Mỹ ? Có thể bạn
nghĩ tù ở các xứ văn minh giàu có thì sướng hơn ở xứ
nghèo chăng ? Ở Mỹ nhân viên cai tù không hành hạ tù
nhân nhưng chính những người tù đánh đập, áp bức,
hiếp dâm lẫn nhau rất dã man.
Ngay bây giờ nhìn lại, bạn có thấy mình được tự do
đi đứng nói năng không ? Nhớ ai thì lên xe rồ máy đi
thăm, thèm ăn món gì thì ra chợ mua hoặc đi nhà hàng,
v.v… Có biết bao người đang bị tù đày khổ sở, trong
đầu chỉ ao ước được tự do như bạn là họ sung sướng
lắm. Vậy mà đang sống tự do bạn có cảm thấy hạnh
phúc không ? Nếu không thì bạn hãy ý thức và nhớ lại
đi, đừng để khi mất tự do rồi mới mơ ước thì quá
muộn.
5/ Ta có tiện nghi vật chất
Tiện nghi vật chất không hẳn là nhà cao cửa rộng, xe
hơi, ti vi, tủ lạnh, máy giặt, máy rửa chén, v.v…
Tiện nghi ở đây là những thứ căn bản mà phần đông
chúng ta đều có, đó là cơm ăn, áo mặc, chỗ ở che mưa
nắng, không phải đi ăn xin, ngủ đầu đường xó chợ.
Nhiều người ở Việt Nam vẫn tưởng rằng sống ở Pháp
hay Mỹ chắc sướng lắm vì đầy đủ tiện nghi, họ đâu
biết là ở đâu cũng có kẻ giàu người nghèo. Ngay tại
Paris, thủ đô ánh sáng, hàng ngày vẫn có nhiều người
ăn xin vô gia cư, tiếng pháp gọi là SDF (sans
domicile fixe), ngửa tay đi xin tiền trong xe điện
ngầm (métro), tối đến họ chui vào những gầm cầu
thang để ngủ. Nhìn lên chẳng bằng ai, nhưng nhìn
xuống thì ta vẫn còn may mắn hơn nhiều người. Hãy
nhìn lại hoàn cảnh của mình, bạn có đói đến nỗi
thiếu ăn không ? Có nghèo đến nỗi không còn mảnh vải
che thân ? Nếu chưa đến nỗi như vậy thì bạn hãy xem
mình đầy đủ. Khi tâm biết đủ (tri túc) thì bao nhiêu
cũng đủ, khi tâm tham muốn đòi hỏi thì bao nhiêu
cũng không đủ. Người biết đủ là người giàu có hạnh
phúc vì không thấy thiếu thốn, người tham lam keo
kiệt dù có nhiều tiền vẫn là người nghèo vì không
bao giờ thấy đủ.
6/ Ta có tình thương
Nhiều người khổ sở vì cảm thấy cô đơn, không có ai
thương mình hết. Không ai thương mình bởi vì mình
đâu có thương ai. Khi trong lòng ta tràn đầy tình
thương thì tự nhiên nó tỏa ra và mọi người sẽ tìm
đến. Giống như mùa xuân hoa nở thơm ngát thì tự động
ong bướm bay tới xung quanh. Ai cũng có một trái tim,
tiếng Hán là tâm, bản chất của tâm (tim) là thương
yêu. Ta có dư tình thương cho chính mình và cho kẻ
khác. Chỉ cần nhớ lại mình có trái tim thương yêu và
đem ra xử dụng. Nếu chưa nhớ thì bạn hãy thực tập
phép quán từ bi ở phần trước.
Hiện tại bạn có ai là người thân thương không? Có
cha mẹ, anh em, vợ con, bạn bè không? Có ai đang
thương và lo lắng cho bạn không? Có tình thương,
biết thương và được thương là một hạnh phúc lớn nhất
trên cõi đời này.
7/ Ta có sự hiểu biết
Hiểu biết ở đây là hiểu biết đạo lý chứ không phải
kiến thức bằng cấp. Không kể người khùng điên mất
trí, hoặc bị bệnh tâm thần mà ngay cả những người
bình thường cũng chưa chắc có sự hiểu biết về nhân
quả và đạo đức. Đầu óc ta còn sáng suốt, không điên
khùng mất trí, lại gặp được Phật pháp, học hiểu giáo
lý giải thoát, đó là một duyên lành hy hữu trăm ngàn
muôn kiếp khó gặp được.
Nếu quán chiếu những điều trên chưa đủ để cho bạn
hạnh phúc thì bạn cần phải “hạ sơn” đi vào cuộc đời
để tiếp xúc với người sắp chết, người bệnh để thấy
họ khổ ra sao, tiếp xúc với người tàn tật, người tù,
người ăn xin, người cô đơn, người ngu cố chấp thì
may ra nó sẽ giúp bạn tỉnh ngộ thấy mình hạnh phúc.
Thương Ghét
1) Ða số người thường suốt ngày sống trong sự thương
ghét. Người nào vừa ý, hợp ý mình thì thương, kẻ nào
trái ý mình thì ghét.
2) Khi bắt đầu biết đạo thì tập tánh bình đẳng,
không thương người này ghét người kia.
3) Sau khi hiểu đạo thì chỉ còn tình thương. Thấy ai
cũng là bà con thân thuộc của mình từ nhiều đời, và
thấy ai cũng đáng thương hết.